Niedzielna dziesiątka – książki o Arktyce i Antarktydzie

Z utęsknieniem czekam na wiosnę, a mimo to postanowiłam dzisiaj napisać o dziesięciu naprawdę mroźnych książkach z mojej półki. Zainspirowała mnie prowadząca Kronikę Kota Nakręcacza Natalia, która ostatnio często i z pasją pisze o swojej polarnej półce. Nie jest to pasja mi obca, w dodatku zaczęła się dokładnie tak samo, jak u Natalii – lekturą jednego z esejów Anne Fadiman. Od dawna kocham czytać o wyprawach w rejony okołobiegunowe, kolekcjonuję albumy ze zdjęciami z Arktyki i marzę o zobaczeniu na własne oczy lodowej pustyni.

Na dzisiaj wybrałam dziesięć z moich polarnych książek. Każda jest nieco inna, wszystkie jednak warto przeczytać!

Peter Matthiessen „End of the Earth”

Gdybym miała wybrać dziesięciu ukochanych pisarzy, na pewno na liście znalazłoby się nazwisko Petera Matthiessena. Chciałabym pisać tak jak on. Jednym trafnym zdaniem potrafi sprawić, że odległe miejsca stają nam przed oczami jak żywe, a obce krajobrazy nabierają nagle znaczenia. „End of the Earth” opowiada o jego podróżach na Antarktydę, i choć były to wyjazdy komercyjne i nie można ich porównać do wypraw dawnych odkrywców, surowe piękno tego pustego kontynentu pozostało niezmienione. Matthiessen pisze pięknym językiem, a jego zdania chce się czytać po wielokroć, smakując ich piękno. W dodatku jego wiedza oszałamia, a czytelnik dowiaduje się wiele o ożywionej i nieożywionej przyrodzie Antarktydy. Jeśli mielibyście przeczytać tylko jedną książkę o tym rejonie, „End of the Earth” będzie dobrym wyborem. Szkoda tylko, że nie ma polskiego tłumaczenia.

Liv Arnesen „Grzeczne dziewczynki nie chodzą na biegun”

Książka ta pojawiła się już kiedyś w Niedzielnej Dziesiątce, napisałam też wtedy, że przypuszczam, że kiedyś jeszcze o niej w tym cyklu napiszę. To prosta, ale bardzo inspirująca opowieść Norweżki, która zdobyła biegun południowy. Jako pierwsza kobieta doszła tam samotnie, na nartach. Jej książka to sprawozdanie z realizacji marzenia – relacja osoby, która nie bała się ciężko pracować, by osiągnąć to, o czym marzyła.

Mariola Popińska „Kura domowa na Antarktydzie”

Kolejna uparta kobieta wybrała się tam, gdzie nikt jej nie zapraszał. Matka, żona, prawdziwa kura domowa postanawia, że zdobędzie Koronę Ziemi. Tak po prostu. A los ma dla niej prezent – niespodziewaną możliwość wejścia na najwyższy szczyt Antarktydy. Jako że nie weszła na niego jeszcze żadna Polka, plany Marioli, nikomu nie znanej osoby bez doświadczenia, są wyśmiewane przez środowisko górskie. Ale ona nie zniechęca się, jedzie na Antarktydę i zdobywa szczyt. Opisuje to wszystko z dystansem i bez zadęcia, za to ze sporą dawką humoru. Kolejna lektura, która potrafi zainspirować do działania!

Roald Amundsen „Zdobycie bieguna południowego”

Wahałam się długo, czy zamiast książki Amundsena nie powinnam umieścić w tej dziesiątce dzienników Scotta. Tak naprawdę należałoby przeczytać obie relacje, żeby w pełni zrozumieć emocje, które towarzyszyły oby wyprawom. Zarówno Scott, jak i Amundsen chcieli stanąć na biegunie południowym jako pierwsi. Wszyscy wiemy, że udało się Amundsenowi, Scott poniósł całkowitą porażkę – był drugi, a w drodze powrotnej zginął wraz ze swoimi ludźmi. Jego dziennik, które ostatnie słowa brzmią: „Na Boga, zajmijcie się naszymi ludźmi” to przejmująca lektura. Zdecydowałam się jednak umieścić tu książkę Amundsena, ponieważ Dzienniki Scotta nie zostały wydane w języku polskim. Zresztą o Amundsenie słyszy się mimo wszystko rzadziej, tak jakby dramatyczny koniec wyprawy Scotta czynił ją znacznie ciekawszą. Relacja Amundsena jest jednak pasjonująca i bardzo rzetelna. Można się sporo dowiedzieć o tym, jak sto lat temu wyglądały wyprawy polarne i podziwiać, że ludziom udawało się przetrwać w tak surowych warunkach z tak kiepskim sprzętem. To także opowieść o koleżeństwie i współpracy, bardzo podnosząca na duchu.

Mike Stroud „Cienie na pustkowiu”

Dla odmiany warto przeczytać książkę o wyprawie, która zakończyła się niepowodzeniem. Mike Stroud i jego kolega próbowali dokonać trawersu Antarktydy, musieli jednak przerwać podróż. Książka jednak na tym nie cierpi. Jest równie pasjonująca, jak opowieści o udanych wyczynach. To szczera i bardzo wciągająca relacja z dramatycznie trudnej wyprawy, świetnie napisana i momentami mrożąca krew w żyłach.

Amy Sackville „The Still Point”

Książki polarne to nie tylko relacje z wypraw, a na moich półkach można znaleźć także powieści osadzone w surowym klimacie Arktyki lub Antarktydy. „The Still Point” to dwutorowo biegnąca opowieść o nieudanej wyprawie polarnej pewnego wiktoriańskiego podróżnika i o dziewczynie, która kilka pokoleń później odkrywa prawdę o losach swojego przodka. To pięknie napisana opowieść o miłości, Arktyce, zawiedzionych nadziejach i nieporozumieniach. Tutaj znajdziecie pełną recenzję.

Gerard Janichon „Damien. Góry lodowe i morza Południa”

Z książką tą wiąże mnie pewna historia, którą kiedyś opowiem, jako że jest to tytuł, który zdecydowanie zasługuje na poświęcenie mu oddzielnego wpisu. Na razie powiem tyle – jest to pasjonująca książka o odkrywaniu mroźnego Południa z nieco innej perspektywy. Dwóch mężczyzn płynie na jachcie Damien przez najrzadziej uczęszczane wody świata. Nie robią tego, żeby coś komuś lub sobie udowodnić, robią to, ponieważ chcą odkryć prawdę o życiu. Niesamowita lektura, poszukajcie jej koniecznie!

Robert Peroni „Tam, gdzie wiatr krzyczy najgłośniej”

Rejony polarne to nie tylko bieguny. Moja fascynacja światem skutym lodem zaczęła się od pochłanianych w dzieciństwie książek Centkiewiczów. Za ich sprawą Grenlandia stała się dla mnie mityczną niemal krainą. Robert Peroni nieco ją odczarował, jednocześnie przybliżając problemy, które nękają tę rzadko wspominaną wyspę. To jednocześnie książka o przemianie człowieka, który się pogubił i przestał widzieć sens w tym, co robi. Smutna i mądra, uczy nas sporo o tym, co jest w życiu ważne.

Ilona Wiśniewska „Białe. Zimna wyspa Spitsbergen”

Kolejna opowieść o wyspie skutej lodem, tym razem autorstwa polskiej reporterki, która mieszka na Spitsbergenie. Tym razem to bardziej książka o ludziach, niż o przyrodzie, ale zapewniam was, że ludzie, którzy zamieszkują tak niegościnny kawałek świata, są bardzo wdzięcznym i interesującym tematem. Tworzą zresztą przedziwną mieszankę, a Ilona Wiśniewska potrafi o nich malowniczo opowiadać. „Białe” to zaskakujący reportaż, który pokazuje Arktykę z nieco innej strony.

H. A. Bernatzik „Laponia”

Lubię staroświeckie opowieści o podróżach odbywanych przed laty, dlatego nie posiadałam się z radości, kiedy wyszperałam na targu staroci wydaną na początku ubiegłego stulecia relację niemieckiego pisarza z podróży, jaką odbył wraz z żoną do Laponii. Klimatem książka ta przypomina moje lektury z dzieciństwa, jako że opisuje świat podobny do tego, w którym żył Odarpi, syn Egigwy. Bernatzik podróżuje z Lapończykami, poluje z nimi, zagania renifery, wypoczywa. Nawet jeśli nie uda wam się zdobyć tej książki, zachęcam was do sięgania po podobne, zapomniane nieco tytuły. Może będą czasem trącić myszką, za to przybliżą nam świat, o którym warto pamiętać.

Lubicie czytać o wyprawach polarnych i o życiu w tych skutych lodem rejonach? Podzielcie się swoimi ulubionymi tytułami!